. Στα

                               ΣΤΙΒΑΝΙΑ --   ΤΑ   ΚΡΗΤΙΚΑ    ΥΠΟΔΗΜΑΤΑ




Η   κατασκευή ενός ζευγαριού στιβανιών δεν είναι ούτε απλή ούτε γρήγορη  υπόθεση, συνήθως απαιτεί εργασία 10-15 ημερών ή και περισσότερων, ανάλογα βέβαια και με τις παράλληλες εργασίες του μάστορα.
Η λέξη  ''στιβάνι'' προέρχεται κατά πάσα πιθανότητα από την ιταλική ''stivale'', που σημαίνει  μπότα. Ο κατασκευαστής, όχι μόνο των στιβανιών αλλά και κάθε μορφής παπουτσιών, ελέγετο στα χρόνια της Βενετοκρατίας''τσαγγάρης'' η  ''τσαγκάρης'' και το εργαστήριο του  ''τζαγκαρείον''λέξεις βυζαντινές.

ΜΙΑ    ΣΥΝΤΟΜΗ  ΜΑΤΙΑ ΣΤΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ

Στήν ύπαιθρο της Κρήτης η κατασκευή ήταν διαφορετική απο την σημερινή.Τά στιβάνια έφταναν ψηλά μέχρι το γόνατο και παρείχαν απόλυτο προστασία απο τα αγκάθια, το χιόνι και τη λάσπη.
Τα πρακτικά αυτά υποδήματα δεν φορούσαν μόνο οι γεωργοί αλλά και οι εύποροι αστοί όταν έβγαιναν στις εξοχές.Τα στοιβάνια των αστών ήταν κατασκευασμένα από δέρμα μαλακό, ενώ των χωρικών απο σκληρό μοσχαρίσιο(βακετα) ή τραγίσιο.Αγκάλιαζαν όλη την κνήμη ως το γόνατο και ήταν στο επάνω μέρος μακρυά και φαρδειά, ώστε έδίπλωναν και δημιουργούσαν ρεβέρ.Μόνο των Σφακιανών τα στιβάνια δέν εγύριζαν αλλά ανέβαιναν πάνω απο το γόνατο, γτάννοντας καμιά φορά ίσαμε τα ''ριζομέρια'' όπου κρατιότανε με λουριά απο τη ζώνη. Στα  Ανώγεια και στα Σφακιά οι βοσκοί φορούσαν τουσ ''δόμους'' στιβάνια με πέλματα ιδιαίτερα ενισχυμένης κατασκευής,που αποτελούνται είτε απο δυο και τρείς πατωσιές απο προβιές είτε ακόμη και απο ''καπρόπετσο''.Οι δόμοι έχουν δυο τακούνια, ένα στη μύτη και ένα στη φτέρνα και είναι πολύ κατάληλοι για περπάτημα αλλά και σκαρφάλωμα στούς βράχους.
Ο   Φοσκαρίνι έγραψε για τους Σφακιανούς, πως ''πάνε τρέχοντας τόσο σίγουροι πάνω στα βράχια και στούς γκρεμούς, όπως τ'αγρίμια''.Αλλά υπάρχει και μια μαντινάδα για τους δρόμους.
Δεν ντονε θέλω το βοσκό απού φορεί τσι δόμους γιατί σφιχταγκαλιάζεται αργά με τσι δαιμόνους.
Τα  στιβάνια τα καθημερινά ήταν μαύρα ή κόκκινα. Τα ''σχολιάτικα'',ήταν μαύρα ή ανοιχτόχρωμα ή και άσπρα, στολισμένα καμιά φορά με ωραία τρυπητά σχέδια.
Ανέκαθεν οι Κρητικοί έδιναν  μεγάλη σημασία στα υποδήματα τους . Στα Κρητικά Άσματα του Γιάνναρη γράφει ''... θέλω και τα στιβάνια μου καλά τζαγγαρωμένα''.
Επίσης ο Γάλλος βοτανολόγος j. Pitton de Tournefor που επισκέφτηκε την Κρήτη στα 1700 γράφει
Δεν βλέπεις κανέναν σε τούτο το νησί που να μην είναι καλά παπουτσωμένος, αντίθετα με τους χωρικούς της Ευρώπης όπου οι περισσότεροι έχουν τα πόδια τους μισόγυμνα. Μέσα στις πόλεις φορούν σκαρπίνια απο μαρολινό δέρμα κόκκινο πολύ καθαρά και ελαφρά. Στην εξοχή φορούν μποτίνες απο το ίδιο πράγμα, που διαρκούν χρόνια  ολόκληρα και είναι καλά ποδεμένοι, όπως οι Αρχαίοι Κρήτες του Ιπποκράτους. Ο περίφημος αυτός γιατρός μιλεί για υπόδηση πολύ βολική και ο Γαληνός πως ανεβαίνει έως τη μέση της κνήμης...''